อยากรู้เรื่องนมที่มีจุลินทรีย์สุขภาพ

อยากรู้เรื่องนมที่มีจุลินทรีย์สุขภาพ

Q : อยากเรียนถามคุณหมอเรื่องนมค่ะ ปัจจุบันนี้เห็นว่ามีโฆษณานมที่บอกว่ามีจุลินทรีย์สุขภาพที่สามารถช่วยสร้างภูมิคุ้มกันในร่างกายให้กับเด็กๆ ได้ ดิฉันสงสัยว่าภูมิคุ้มกันดังกล่าวที่ว่านั้นคืออะไร และสร้างได้มากน้อยอย่างไร  อยู่ในระดับที่ป้องกันโรคได้จริงหรือเปล่า สงสัยจริงๆ ค่ะ

A : นมผสมจุลินทรีย์สุขภาพนั้นได้พัฒนามาการการค้นพบว่าทารกที่กินนมแม่มีเชื้อจุรินทรีย์ไบฟิโดแบคทีเรีย (bifidobacteria) และแลคโทแบซิไล (lactobacilli) ในอุจจาระ และทารกที่กินนมแม่จะแข็งแรง ไม่ค่อยเป็นโรคติดเชื้อโดยเฉพาะติดเชื้อในทางเดินอาหาร จึงเชื่อว่าเชื้อจุลินทรีย์กลุ่มนี้เป็นเชื้อที่ดี ให้การปกป้องในทางเดินอาหารและกระตุ้นภูมิคุ้มกัน (protection and immuno-stimulation) ทารกที่กินนมผงส่วนใหญ่มีเชื้อแบคทีรอยดีส (bacteroides) ซึ่งนับว่าเป็นเชื้อฉวยโอกาสก่อโรคและก่อการอักเสบ (inflammatory) ได้เมื่อมีเชื้อนี้อยู่ในลำไส้จำนวนมาก  นมหมักมาจุลินทรีย์สุขภาพได้มีการนำมาใส่ในอาหารนานแล้ว เช่นโยเกิร์ต นมหมักเปรี้ยว เนย ซึ่งสูตรดั่งเดิมเป็นนมใส่ Lactobacillus bulgaricus และ Streptococcus thermophilus คนบูลกาเลียและยุโรปกลางรับประทานโยเกิร์ตกันทุกวันพบว่ามีอายุยืนและสุขภาพดี การตรวจเชื้อในอุจจาระพบเชื้อจุลินทรีย์กลุ่มไบฟิโดแบคทีเรียและแลคโทแบซิไลอยู่ในสมดุลกับเชื้ออื่นๆ

ในช่วง 30 ปี ที่ผ่านมา ได้มีการศึกษาผลของจุลินทรีย์ไบฟิโดแบตทีเรียและแลคโทแบซิไลอย่างกว้างขวาง มีรายงานการศึกษามากกว่า 200 รายงานและได้มีผู้ทำวิเคระห์อภิมาน (meta-analysis) 9 ชิ้นจากข้อมูลที่ทำการศึกษาแบบมีกลุ่มควบคุมและผู้บริโภคและผู้วิจัยไม่ทราบว่าให้อะไร (randomized,controlled - double blind study) รายงานข้อมูลที่แสดงผลแน่นอนว่า จุลินทรีย์สุขภาพสามารถสร้างภูมิคุ้มกันแก่ผู้ที่ได้รับจุลินทรีย์สุขภาพจำนวนมากพอ (106-109ตัว) จะป้องกันการติดเชื้อโดยเฉพาะ ป้องกันโรคอุจจาระร่วงจากเชื้อไวรัสโรตาซึ่งเป็นสาเหตุของโรคอุจจาระร่วงในเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปีได้ สารให้ภูมิค้มกันได้แก่ แกมมาโกลบูลิน เอ (IgA) พบว่าระดับเพิ่มขึ้นทั้งในเลือดและอุจจาระ ในเด็กที่ได้รับจุลินทรีย์สุขภาพ เมื่อได้รับวัคซีน พบว่าระดับภูมิต้านทานสูงมากกว่ากลุ่มที่ไม่ได้รับ เช่นโปลิโอ ไทฟอยด์ และลดการเกิดอาการอุจจาระร่วงจากการได้รับยาฆ่าเชื้อได้ จุลินทรีย์ เสตรบโทคอคคัส เทอร์โมฟิสัส (Streptococcus thermophilus) ช่วยย่อยน้ำตาแลคโทสในนมกินนมแล้วท้องไม่อืดจากการกินนม ถ่ายง่ายและไม่เป็นผื่นผ้าอ้อม 

ในทารกแรกเกิดได้มีการศึกษาให้จุลินทรีย์สุขภาพแก่ทารกเกิดมาน้ำหนักตัวน้อยพบว่าทำให้ทารกเหล่านี้รับนมได้มากขึ้น น้ำหนักตัวขึ้นดี และจากผลการวิเคราะห์อภิมาน 12 ชิ้นแสดงให้เห็นว่ามีผลด้านลดอุบัติการณ์ของภาวะลำไส้อักเสบเน่าซึ่งเกิดได้บ่อยในทารกกลุ่มนี้ได้ด้วย

ส่วนผลต่อการกระตุ้นภูมิคุ้มกันด้านการป้องกันโรคทางเดินหายใจและภูมิแพ้ มีรายงานว่าเมื่อให้เชื้อจุลินทรีย์สุขภาพในเด็กเนอรสเซอรี่แล้ว สามารถลดอุบัติการณ์และความรุนแรงของการติดเชื้อทางเดินหายใจ ลดการขาดเรียน การใช้ยาฆ่าเชื้อ และลดโรคภูมิแพ้โดยศึกษาการสังเกตความรุนแรงของผื่นภูมิแพ้ผิวหนังพบว่าทำให้ทุเลาลงได้มากกว่ากลุ่มที่ไม่ได้รับ และอาจลดการเกิดโรคหอบหืดในผู้ที่มีคนในครอบครัวเป็นโรคภูมิแพ้ อย่างไรก็ตาม ผลด้านนี้ยังมีไม่มากนักยังต้องมีการทำการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อยันยันต่อไปเด็กที่กินนมเสริมจุลินทรีย์ กระตุ้นภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสได้ดี  แต่สำหรับเชื้อแบคที่เรียนั้นไม่ได้ผล แม่ยังต้องรักษาความสะอาดในการเตรียมนมและอาหารให้ลูกอยู่อย่างเคร่งครัด จุลินทรีย์สุขภาพมีประโยชน์ ทั้งที่พิสูจน์และกำลังมีการทดลองทางคลินิกดังนี้

ที่พิสูจน์ว่าได้ผล

• ป้องกันและรักษาโรคอุจจาระร่วงจากไวรัสโรตา

• ป้องกันอุจจาระร่วงจากการให้ ปฏิชีวนะ

มีหลักฐานว่าได้ผลแต่ต้องการการพิสูจน์เพิ่มเติม

• แพ้อาหารและผื่นแพ้ผิวหนัง

• รักษาและป้องกันการกลับเป็นซ้ำของลำไส้ใหญ่อักเสบ

• ป้องกันการติดเชื้อทางเดินหายใจในสถานเลี้ยงเด็กกลางวัน

• ป้องกันโรคอุจจาระร่วงในนักท่องเที่ยว

พญ.วันดี วราวิทย์