รูปร่างหน้าตาของเด็กทารกแรกเกิด

รูปร่างหน้าตาของหนู

คงไม่มีอะไรจะน่าสุขใจสำหรับคนเป็นพ่อแม่มือใหม่ มากไปกว่าการเฝ้ามองการเปลี่ยนแปลงของลูกน้อยแรกคลอด วันแล้ววันเล่า ไม่ว่าจะเป็นรูปร่างหน้าตาที่ค่อยๆ เปลี่ยนแปลงเข้ารูปเข้ารอย ดูมีสัดส่วน น่ารักน่าชังขึ้นทุกวัน ศีรษะที่เริ่มกลมมากขึ้น เนื้อตัวเริ่มมีเนื้อมีหนัง ไม่เหี่ยวย่นดูผอมแห้งเหมือนตอนแรกคลอด รวมทั้งพัฒนาการด้านต่างๆ ที่คุณพ่อคุณแม่บางท่านถึงกับตื่นเต้นเป็นอย่างมาก เมื่อลูกน้อยที่นอนไม่รู้ประสีประสา เริ่มสบตาด้วยอย่างนานเป็นครั้งแรก มาดูรูปร่างหน้าตา และลักษณะภายนอก โดยรวมของหนูกันดีกว่าค่ะ จะได้เลิกกังวลว่า เอ๊ะ! ลูกเราตาเหล่ หรือหัวเบี้ยวเปล่านะ?

โดยปกติทารกแรกเกิดจะมีน้ำหนักเฉลี่ยประมาณ 3,200 กรัม (สำหรับประเทศไทย) ตัวยาวประมาณ 50 เซนติเมตร ลักษณะศีรษะค่อนข้างโต เมื่อเทียบกับลำตัว สามารถที่จะเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อได้ทุกส่วน ถ้าจับให้นอนคว่ำ ก็สามารถที่จะหันศีรษะไปด้านใดด้านหนึ่งได้ โดยไม่ทำให้หายใจลำบาก ถ้ามีเสียงดัง หรือได้รับความกระเทือน ทารกจะรู้สึกสะดุ้งตกใจพร้อมๆ กันก็จะกางแขนออกแล้วโอบแขนเข้าหากัน ซึ่งเรียกปฏิกิริยานี้ว่า โมโร่รีเฟลกซ์ (Moro Reflex) แล้วจึงร้องไห้เสียงดัง ปฏิกิริยาเช่นนี้ถือว่าเป็นปกติธรรมชาติ ในทางตรงกันข้าม ถ้าทารกนอนเฉย หรือซึม แสดงว่าอาจมีความผิดปกติของสมองค่ะ

หน้าตา

เด็กทารกแรกเกิดจะมีใบหน้าที่เรียกกันว่า Kinder schema เป็นคำภาษาเยอรมันที่บรรยายถึงใบหน้าของเด็กทารก ซึ่งประกอบไปด้วยศีรษะขนาดใหญ่ เมื่อเปรียบเทียบกับขนาดของร่างกาย, ใบหน้าแบน, หน้าผากกว้างเป็นโหนกนูนออกมา, จมูกแบนเหมือนกระดุมเม็ดเล็กๆ, ดวงตาอยู่ในแนวระดับที่ต่ำกว่าผู้ใหญ่, แก้มกลมยุ้ย, ผิวหนังอ่อนนุ่มและอุ่น ผมเส้นเล็กบาง, คางเล็ก และดูเหมือนหลบอยู่ภายใน แต่นอกเหนือไปจากคินเดอร์สกิมาทั่วๆ ไปของเด็กทารกแล้ว ทารกน้อยแต่ละคนยังมีลักษณะโดดเด่น บางอย่างบนใบหน้า ที่บ่งบอกถึงเชื้อสายหรือกรรมพันธุ์ที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่ปู่ย่าตายาย หรือรุ่นก่อนหน้านั้นขึ้นไปอีกด้วย เช่น เด็กบางคนอาจมีตาเหมือนคุณพ่อ ปากเหมือนคุณแม่ ตาและผมเหมือนคุณปู่ก็เป็นได้

โดยทั่วไปแล้วองค์ประกอบรายละเอียด บนใบหน้าของเด็กจะค่อยๆ เปลี่ยนแปลงไปอย่างช้าๆ และรูปทรง หรือโครงสร้างบนใบหน้า ก็ยังไม่เป็นเหลี่ยมมุมเหมือนผู้ใหญ่ (จะสังเกตเห็นได้ง่ายในเด็กผู้ชายมากกว่าเด็กผู้หญิง) จนกระทั่งเข้าสู่วัยรุ่นแล้วนั่นแหละค่ะ ที่จะเห็นหน้าตาของเด็กทารก ที่กลายร่างเป็นผู้ใหญ่คนหนึ่งได้ชัดเจนแล้วว่า เมื่อโตเป็นผู้ใหญ่เด็กน้อยคนนั้น มีหน้าตาเป็นอย่างไร ลักษณะคินเดอร์สกิมาจะเด่นชัดในช่วงสองปีแรกเท่านั้น และจะค่อยๆ หายไป

ศีรษะ

เด็กทารกแรกเกิดจะมีศีรษะขนาดใหญ่ เมื่อเปรียบเทียบกับลำตัว โดยความยาวของศีรษะจะกินพื้นที่ถึง 25% ของความยาวทั้งหมดของร่างกาย และน้ำหนักศีรษะจะเท่ากับสิบเปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักตัวทั้งหมด ซึ่งศีรษะผู้ใหญ่จะมีน้ำหนักเพียงสองเปอร์เซ็นต์ ของน้ำหนักตัวผู้ใหญ่คนนั้นเท่านั้น ศีรษะของเจ้าตัวน้อยบางคนอาจบวมไปทางซ้าย บวมไปทางขวา หรือบวมไปข้างหลัง ซึ่งเป็นผลจากการคลอด โดยเฉพาะเด็กที่คลอดผ่านทางช่องคลอด หรือเด็กที่ต้องใช้เครื่องช่วยดูด ก็อาจฝากรอยเอาไว้บนศีรษะที่ยังนิ่มอยู่ของทารกได้ แตกต่างจากเด็กที่คลอดจากการผ่าตัดที่มักมีรูปศีรษะที่กลมกว่า แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นไม่ได้แปลว่าเด็กจะมีศีรษะรูปทรงเหมือนตอนคลอดตลอดไป ไม่ต้องตกใจค่ะ ว่าหัวลูกดิฉันเบี้ยว เพราะศีรษะของลูกน้อยของคุณจะค่อยๆ ปรับรูปร่างให้เต็มกลมสมส่วนเองได้ภายใน 3-7 วัน แต่ที่สำคัญอย่าให้ลูกนอนท่าเดียวตลอดนะคะ จับพลิกซ้ายพลิกขวาสลับกับนอนหงาย และเมื่ออายุสักสองเดือนพอชันคอขึ้นได้บ้าง ก็จับนอนคว่ำให้ลูกได้ชูคอดูนู่นนี่บ้างเวลาตื่น

ดวงตา

เด็กแรกเกิดจะมีเปลือกตาบนที่บวม และจะหายไปเองภายในไม่กี่วัน ถ้าลูกของคุณดูเหมือนตาไม่เท่ากัน หรือมองดูเหมือนตาเข ตาเหล่อย่างไรชอบกล ก็ยังไม่ต้องตกใจไปค่ะ ส่วนใหญ่แล้วภายในไม่กี่สัปดาห์ หรือเด็กบางคนอาจใช้เวลาเพียงไม่กี่วัน ตาที่เคยดูขนาดไม่เท่ากันก็เริ่มเข้าที่เข้าทางแล้ว แต่อย่างไรก็ตามก็ไม่ควรเกินกว่าสี่เดือนที่ดวงตา และลูกตาเจ้าตัวน้อยจะปรับเข้าที่เข้าทาง และได้สมดุล รวมไปถึงเจ้าตัวน้อยที่เป็นคอร์เคเชี่ยน หรือฝรั่งที่ไม่ได้มีผมดำตาดำเหมือนเรา ก็จะเริ่มเห็นสีตาที่แท้จริง กันภายในสี่เดือนเช่นเดียวกันนี่แหละค่ะ ถ้าทารกน้อยมีอาการตาแฉะ คือมีนำ้ตาไหลผิดปกติ ก็อาจเป็นเพราะท่อนำ้ตาถูกอุดไหลไม่สะดวก ให้ลองใช้นิ้วมือกดลูบเบาๆ บริเวณหัวตากับจมูกก็อาจช่วยได้ หรือบางครั้ง อาจเกิดจากการระคายเคืองของน้ำยาหยอดตา ที่ใช้ป้องกันการติดเชื้อในระหว่างคลอด อันนี้ก็จะหายไปเองค่ะ แต่ถ้าเห็นมีขี้ตามากผิดปกติ หรือเป็นหนองก็อาจจะเกิดอาการอักเสบได้ อันนี้ล่ะค่ะที่จำเป็นต้องปรึกษาคุณหมอโดยด่วน เพราะเชื้อบางชนิดอาจรุนแรง ถึงขั้นทำให้ตาเด็กเสียหายได้

ผม

ในตอนแรกคลอดเด็กทารกมักมีผมสีอ่อน และนุ่มบางกว่าผมจริงในเวลาต่อมา และผมของเด็กบางคน ก็อาจหลุดร่วงภายในเวลาไม่กี่สัปดาห์จากนั้น ก็จะมีผมชุดใหม่ขึ้นมาแทนที่ ซึ่งจะมีลักษณะหยาบกระด้างกว่าผมชุดเดิมเล็กน้อย และก็ไม่ใช่เรื่องผิดปกติแต่อย่างใด ที่เด็กบางคนจะยังไม่มีผมขึ้นเลย จนกระทั่ง 1-2 ขวบ และสำหรับเด็กฝรั่ง อาจต้องใช้เวลาอีกหลายปีกว่า ที่สีผมที่แท้จริงจะปรากฏให้เห็น

มือและเท้า

เมื่อกระดูกของเจ้าตัวน้อยเริ่มแข็งขึ้นร่างกายรวมไปถึงมือ และเท้าที่เคยอ่อนปวกเปียกยืดหยุ่นสูง ก็จะเริ่มดูแข็งแรงและแข็งขึ้น มือและเท้าที่อยู่ในท่างอตลอดเวลา เพราะติดมาจากการอยู่ในมดลูกที่แคบก็จะเริ่มเหยียดยืดขึ้น จะสังเกตได้ที่แขน และมือซึ่งเป็นส่วนบนของร่างกายก่อน จากนั้นขาก็จะเริ่มรู้จักถีบและเหยียดยืดเป็นบางครั้ง เพื่อเป็นการเตรียมตัวรับมือกับพัฒนาการขั้นต่อๆ ไปคือ การนั่ง การคลาน และการยืนในเวลาต่อมานั่นเอง เป็นที่น่าสังเกตว่า การพัฒนาร่างกายส่วนบน จะพัฒนาไปเร็วกว่าร่างกายส่วนล่างเล็กน้อย เพราะถึงแม้เด็กจะมีอายุถึงเก้าเดือนแล้ว แต่ขาของเด็กก็ยังคงงออยู่เป็นส่วนใหญ่ ในขณะที่มือเริ่มยืดออกมากกว่า และเด็กจะพยายามเอื้อมคว้าหยิบสิ่งของต่างๆ มากขึ้น แต่เมื่อครบขวบขาของเจ้าตัวน้อยก็จะพัฒนาได้เท่าทันแขนและมือแล้ว จนในที่สุดเจ้าตัวน้อยของเราก็จะยืนตัวตรงได้ค่ะ

ผิวหนัง

โดยทั่วไปมักบางจนบางครั้งมองเห็นเส้นเลือดฝอยได้ สีมักจะแดงหรือชมพูเข้ม อาจจะมีขนอ่อนอยู่ตามบริเวณไหล่และหลังก็ได้ ในทารกบางคนที่ไม่ครบกำหนดดี อาจพบขนอ่อนชนิดนี้ทั่วตัวก็ได้ ประมาณวันที่ 3 หลังคลอดทารกบางคนอาจมีภาวะตัวเหลืองได้ โดยสังเกตมีสีเหลืองบริเวณตาขาว และผิวที่เคยเป็นสีแดงเมื่อแรกเกิดเปลี่ยนเป็นสีส้ม ทารกที่มีตัวเหลืองทุกรายควรปรึกษาแพทย์ เพื่อตรวจประเมินค้นหาปัญหาที่ทำให้ตัวเหลือง

สะดือ

ในวันแรกๆ สายสะดือจะมีสีขาวขุ่นและเห็นเส้นเลือดดำแห้งอยู่ภายใน ต่อมาก็ค่อยๆ แห้งลงเปลี่ยนเป็นสีเหลืองและดำในที่สุด และจะหลุดไปในราววันที่ 7-10 หลังคลอด แต่อาจจะหลุดก่อนหรือหลังกว่านี้ก็ได้ไม่มีอันตรายแต่อย่างใด การรักษาความสะอาดเป็นสิ่งสำคัญ เพราะสะดือเด็กจะเป็นที่ ที่เชื้อโรคจะเข้าไปได้ง่ายคนส่วนมากมักจะกลัวว่า ทารกจะเจ็บ ไม่กล้าทำความสะอาดอย่างจริงจัง โดยความจริงแล้วทารกไม่รู้สึกเจ็บ เพราะบริเวณสายสะดือไม่มีเส้นประสาท สายสะดือจึงค่อยๆ แห้ง และหลุดไป จึงต้องรักษาความสะอาดและให้แห้งอยู่เสมอ โดยใช้แอลกอฮอล์ 70% เช็ดให้ทั่วทุกครั้งหลังอาบน้ำวันละ 2-3 ครั้ง จนกวา่ จะหลุด

ปาก

ขอบริมฝีปากของทารกแรกเกิดอาจมีเม็ดพองขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 5-8 มิลลิเมตร อาจพบตลอดขอบริมฝีปากบนหรือล่าง หรือพบเฉพาะที่กลางริมฝีปากบน เม็ดนี้จะแห้งและลอกหลุดเป็นแผ่นแล้วขึ้นมาใหม่ เม็ดพองชนิดนี้มีชื่อว่า Sucking blister แสดงว่าลูกดูดนมได้แรง

เต้านม

ทารกปกติไม่ว่าชายหรือหญิง ถ้าครบกำหนดมักจะมีเต้านมที่สามารถจะคลำได้ ในบางคนอาจมีน้ำนม 2-3 หยดไหลออกมาก็ได้ ภาวะนี้จะปรากฏอยู่หลายสัปดาห์ ในทารกเพศหญิงอาจปรากฏจนถึงขวบปีแรก เป็นการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ ไม่ควรไปบีบเล่นเพราะอาจมีอันตราย และเกิดการอักเสบขึ้นได้ ถ้าทิ้งไว้เฉยๆ ก็จะเล็กลงเป็นปกติได้เอง

อวัยวะเพศ

ในทารกเพศหญิงการมีโลหิตไหลออกทางช่องคลอด อาจพบได้ในทารกที่คลอดครบกำหนด เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงหลังคลอดของฮอร์โมน เมื่ออายุ 3-4 วัน อาจมีโลหิตออกได้เล็กน้อย จะเป็นอยู่ครั้งเดียวและเป็นปกติ ไม่มีอันตรายหรือต้องรักษาแต่อย่างใด ส่วนในทารกเพศชายอาจเกิดถุงอัณฑะยานจนเกือบสัมผัสที่นอน ซึ่งคนสูงอายุมีความเชื่อว่าเป็นสิ่งผิดปกติ และให้การรักษาโดยการประคบถุงอัณฑะด้วยใบพลูลนไฟ ถุงอัณฑะยานมาก หรือน้อยใช้เป็นลักษณะหนึ่งในการประเมินอายุครรภ์ของทารก ถุงอัณฑะยานพบในทารกที่อายุครรภ์ครบกำหนด หรือเกินกำหนดได้