สาเหตุของอาการปากแห้ง

อาการปากแหงบอกอะไรเรากันนะ

การที่ริมฝีปากของเราต้องประสบกันปัญหา แห้ง แตก ลอก หนังที่หลุดออกมา ถ้าไปถึงเข้าบางที่ก็ทำเอาสะดุ้ง เพราะความเจ็บแสบริมฝีปากไปตามๆ กัน สาวๆ เคยมีปัญหาแบบนี้กันบ้างหรือเปล่าคะ กับอาการปากแห้งโดยที่ไม่ทราบสาเหตุทั้งๆ ที่ก็ไม่ใช่หน้าหนาวแล้ว ทำไมปากถึงยังแตกระแหงอยู่แบบนี้ น้อยคนนักที่จะรู้ถึงสาเหตุของอาการปากแห้งที่แท้จริง

จริงๆ แล้วอาการปากแหงมีได้หลายสาเหตุ เราต้องคุยกันก่อนว่าผลิตภัณฑ์หรือเครื่องสำอางที่ใช้กับริมฝีปาก โดยตรงมีอะไรบ้าง ผลิตภัณฑ์ที่ใช้กับช่องปากและฟันมีอะไรบ้าง บางครั้งคนที่ชอบรับประทาอาหารเผ็ดร้อนก็มีโอกาสปากแห้งได้

สาเหตุของอาการปากแห้ง

1.ภูมิแพ้สัมผัสบริเวณริมฝีปาก

เป็นสาเหตุหนึ่งที่พบได้บ่อยที่สุดในผู้ที่มีริมฝีปากแห้ง เพราะเกิดจากผลิตภัณฑ์ที่ใช้ทำความสะอาดช่องปากและฟัน ที่คนทุกเพศทุกวัยใช้กันอยู่ทุกวัน ได้แก่ ยาสีฟัน น้ำยาบ้วนปาก ไหมขัดฟัน และรวมถึงเครื่องสำอาง เช่น ลิปบาล์ม ลิปกลอส ลิปสติก ที่สาวๆ ใช้กันเป็นประจำ การแพ้สัมผัสที่ริมฝีปาก แบ่งเป็น 2 กลุ่ม

• กลุ่มที่ 1 เรียกว่าเป็นกลุ่มการแพ้ระคายเคือง (Irritant Contact Cheilitis) สาระสำคัญที่เป็นสาเหตุคือสารลดแรงตึงผิว (Surfactant) ที่เป็นส่วนประกอบของยาสีฟันแทบทุกยี่ห้อ ได้แก่ โซเดียมลอริลซัลเฟต (Sodium Lauryl Sulfate, SLS) ซึ่งยาสีฟันที่มีสารนี้ผสมอยู่มาก จะมีลักษณะที่ใฟ้ฟองมากด้วย เวลาที่แปรงฟันแล้วฟองถูกบริเวณริมฝีปากซ้ำๆ ทุกวัน ก็เป็นสาเหตุให้ริมฝีปากค่อยๆ แห้งมากขึ้นได้ เหมือนกับเวลาที่คุณแม่บ้านล้างจาน ซักผ้าบ่อยๆ แล้วมือแห้งลอกนั่นเอง

• กลุ่มที่ 2 เรียกว่าแพ้สัมผัสแบบมีภูมิ (Allergic Contact Cheilitis) อาการอาจพบได้ตั้งแต่ริมฝีปากแห้งลอก แตกเป็นร่องจนถึงขั้นเป็นตุ่มน้ำ แตกเป็นแผลและตกสะเก็ด โดยผื่นอักเสบดังกล่าวอาจจะลามไปที่ผิวหนังรอบๆ ริมฝีปากได้ด้วย สารกระตุ้นภูมิแพ้ (Allergen) ที่พบบ่อยได้แก่ สารแต่งกลิ่น แต่งรส เช่น รสมิ้นท์ กลิ่นน้ำมันหอมระเหยกลิ่นสมุนไพรในยาสีฟัน รสผลไม้และกลิ่นหอมในลิปบาล์มหรือลิปกลอส สารกันเสียที่ผสมในผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น พาราเบน จนถึงส่วนประกอบทางเคมีอีกหลายชนิด ซึ่งในกลุ่มนี้ ถ้ามีประวัติแพ้ผลิตภัณฑ์ที่ใช้กับริมฝีปากและช่องปากหลายชนิด ควรพบแพทย์เฉพาะทางด้านผิวหนัง เพื่อพิจารณาทำการทดสอบแบบ Patch test เพื่อหาสารกระตุ้นภูมิแพ้ที่เป็นสาเหตุ โดยนำผลิตภัณฑ์ที่สงสัยว่าแพ้มาให้แพทย์ตรวจสอบด้วย จะทำให้การรักษาและป้องกันการแพ้สัมผัสไม่ให้เกิดขึ้นซ้ำ และเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

2.ภาวะร่างกายขาดน้ำ (Dehydration)

เป็นอีกสาเหตุหนึ่งของอาการปากแห้ง คนไข้ที่มีอาการท้องร่วง หรืออาเจียนมากๆ คนที่มีอาการไข้สูง ไข้จากการติดเชื้อ เช่น ไข้เลือดออก ซึ่งระหว่างที่เป็นไข้จะทำให้ร่างกายดึงน้ำเพื่อนำไปใช้ในเมตาบอลิซึ่มอย่างอื่น บริเวณผิวส่วนที่มีความจำเป็นน้อยลงอย่างริมฝีปาก ก็จะเกิดการแห้งน้ำ ปากก็จะมีลักษณะแห้งและมีอาการแดงร่วมด้วย

3.สภาพอากาศ

เป็นปัจจัยหนึ่งของอาการปากแห้ง เช่น คนที่เดินทางไปต่างประเทศ ประเทศเมืองหนาวที่มีหิมะตก หรืออุณหภูมิติดลบเยอะๆ ความชื้นสัมพัทธ์ในอาการต่ำ ประกอบกับแสงแดดที่แรง ก็อาจจะทำให้ริมฝีปากที่ปกติ จะมีเนื้อเยื่อที่มีความชุ่มชื้นเยอะ ก็อาจกลายเป็นพื้นบริเวณที่เกิดอาการแห้งได้ง่าย ปากแห้งจากสาเหตุนี้ไม่มีอันตรายที่น่าห่วง เพียงแค่ดื่มน้ำมากๆ และทาปิโตรเลียมเจลลี่บ่อยๆ ก็สามารถป้องกันได้

4.สาเหตุอื่นๆ

สาเหตุของอาการปากแห้ง เช่น การเลียริมฝีปากบ่อยๆ (Lip licking) พบผื่นแดงเป็นวงรอบริมฝีปากร่วมกับริมฝีปากแห้งอักเสบ มักพบในเด็ก ส่วนวัยรุ่นหนุ่มสาวที่พบฟันไม่สนิท ใส่อุปกรณ์จัดฟัน หรือในคนสูงอายุที่บริเวณมุมปากย้อยลงมา ทำให้มีน้ำลายออกมาขัง ก็อาจจะเกิดอาการอักเสบที่บริเวณริมปากได้ บางคนที่มีอาการปากแห้งทั้งๆ ที่ไม่ได้เปลี่ยนผลิตภัณฑ์ใดๆ ก็ต้องถามถึงประวัติ นอนกรน และอาการคัดแน่นในจมูก เพราะการหายใจทางปากแทนทางจมูก ก็ทำให้ริมฝีปากแห้งได้ ขณะที่คนทำอาชีพกสิกรรม ทำกิจกรรมกลางแจ้ง โดนแดดมากๆ เป็นระยะเวลานาน ก็จะมีปัญหาเกี่ยวกับริมฝีปากอีกชนิดหนึ่งที่เกี่ยวกับแสงแดด เรียกว่า Actinic Cheilitis จะมีอาการริมฝีปากแห้งลอก ผิวบางลง และมีอาการอักเสบอ่อนๆ อยู่ตลอด ซึ่งในกรณี้ต้องติดตามอาการเป็นระยะ เนื่องจากมีโอกาสที่จะพัฒนาไปเป็นมะเร็งริมฝีปากได้ นอกจากนั้น ประวัติการใช้ยา เช่น ยารักษาสิวกลุ่มอนุพันธ์ของกรดวิตามินเอชนิดรับประทาน (Oral Retinoid) ก็เป็นอีกสาเหตุที่ทำให้ปากแห้งแตกได้

ความแตกต่างของการปากแห้งในผู้หญิงและผู้ชาย

ทั้งสองเพศมีโอกาสเกิดริมฝีปากแห้งจากสาเหตุต่างๆ ที่กล่าวไปข้างต้นได้เท่าๆ กัน แต่ในรายละเอียดเรื่องการแพ้สัมผัสอาจแตกต่างกันบ้าง ผู้หญิงมีโอกาสเสี่ยงการแพ้สัมผัสจากการใช้ รวมถึงผลิตภัณฑ์สำหรับเช็ดใบหน้าที่อาจมีสารลดแรงตึงผิวและแอลกอฮอล์เป็นส่วนผสมมากกว่าผู้ชาย

ส่วนผู้ชายถ้ามีอาการปากแห้ง อาจต้องสังเกตว่าแพ้โฟมที่ใช้เวลาโกนหนวดหรือพวก After Shave Lotion ด้วยหรือเปล่า