พิษเห็ดเมา เห็ดขี้ควาย

พิษเห็ดเมา

เห็ดเป็นอาหารที่นิยมกันแพร่หลาย ภาวะพิษจากการกินเห็ดพบได้ในหลายประเทศทั่วโลก เนื่องจากเห็ดขึ้นอยู่ดาษดื่น ในประเทศไทยปัญหาการกินเห็ดพิษ มักเกิดกับประชาชนในชนบท ที่เก็บเห็ดกินอย่างรู้เท่าไม่ถึงการณ์ เห็ดที่เก็บมากินมักเป็นเห็ดที่ขึ้นในป่าเขาลำเนาไพร ในเรือกสวนไร่นา

ที่เกาะสมุย จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีรายงานการเกิดพิษจากเห็ดชนิดหนึ่งหลังจากกินเห็ดไปประมาณ 30-60 นาที ผู้กินจะมีอาการเคลิบเคลิ้ม การรับรู้ผิดจากความเป็นจริง ประสาทหลอน เดินโซเซ จากการตรวจสอบพบว่า เป็นเห็ดที่ชาวบ้านเรียกว่า “เห็ดขี้ควาย” ชื่อทางวิทยาศาสตร์ของเห็ดชนิดนี้ คือ Psilocybe cubensis เห็ดชนิดนี้บางคนเรียกว่า “เห็ดเมา” บ้างก็เรียกว่า “เห็ดโอสถลวงจิต” และมีผู้ขนานนามว่าเป็น “เห็ดมหัศจรรย์” (magic mushroom) เนื่องจากมีสรรพคุณที่ทำให้ผู้บริโภคมีอาการมึนเมา เคลิบเคลิ้ม เหมือนอยู่ในโลกของความฝัน ไม่ต่างจากสูบกัญชา

สารประกอบในเห็ดเมามีชื่อว่า ซิโลซัยบิน (psilocybin) เมื่อกินเห็ดเข้าไป สารซิโลซัยบินจะถูกดูดซึมในทางเดินอาหาร ต่อมาสารนี้จะเข้าไปที่ตับ และถูกตับเปลี่ยนเป็นสารออกฤทธิ์ชื่อ ซิโลซิน (psilocin) ซึ่งจะเข้าสู่กระแสเลือดและไปออกฤทธิ์ที่สมอง สารซิโลซินมีโรงสร้างทางเคมี คล้ายกับสารสื่อประสาทเซโรโทนินในสมองล่วงหน้า ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมอารมณ์และความคิดอ่าน สารซิโลซินจะไปแย่งจับกับตัวรับเซโรโทนินบนเซลล์ประสาท ทำให้การรับรู้ของสมองผิดเพี้ยนไปจากปกติ

อาการเมาเห็ดจะเป็นอยู่นานประมาณ 4-6 ชั่วโมง แล้วจะดีขึ้นเอง อาการมักจะไม่รุนแรง แพทย์จะให้การรักษาแบบประคับประคอง และรักษาตามอาการ หากมีอาการประสาทหลอนมาก ก็ให้ยากล่อมประสาท เพื่อให้อาการสงบ โชคดีที่ความเป็นพิษของเห็ดเมาค่อนข้างต่ำ จากการศึกษาพบว่า ผู้ที่เสี่ยงอันตรายจากการกินเห็ดนี้ จะต้องกินเห็ดเป็นปริมาณมาก ถึงหนึ่งพันเท่าของปริมาณที่ทำให้อาการมึนเมา เพราะเมื่อนำมาเทียบกับเหล้า พบว่าหากกินเหล้าปริมาณสิบเท่าของที่กินจนเมา ก็จะหมดสติไม่รู้ตัวแล้ว

นักวิทยาศาสตร์กำลังสนใจศึกษาสารซิโลซัยบินในเห็ดเมา เพื่อนำมาใช้เป็นยาบรรเทาอาการปวดศีรษะ สำหรับผู้ป่วยโรคปวดศีรษะเรื้อรังบางประเภท และเพื่อบรรเทาอาการวิตกกังวลและซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคมะเร็ง

ข้อควรรู้เกี่ยวกับเห็ด

• การจำแนกเห็ดว่าเป็นชนิดพันธุ์ที่มีพิษหรือไม่มีพิษ ต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญโดยเฉพาะ เห็ดที่มีพิษบางชนิดพันธุ์มีลักษณะคล้ายกับเห็ดชนิดพันธุ์ที่กินได้

• ไม่กินเห็ดที่ไม่ทราบชนิดพันธุ์

• ไม่กินเห็ดที่ขึ้นในป่า เนื่องจากอาจเป็นชนิดที่พันธุ์ที่มีพิษ

• ความเป็นพิษของเห็ดชนิดพันธุ์ต่างๆ แปรเปลี่ยนไปตามสภาพทางภูมิศาสตร์

• ไม่กินเห็ดดิบๆ เห็ดบางชนิดพันธุ์ที่มีพิษ แม้นำมาปรุงให้สุกก็ยังอาจมีพิษ

• เห็ดที่กินได้ เมื่อทิ้งไว้นานก็อาจมีพิษได้

• ไม่กินเห็ดร่วมกับสุรา เห็ดบางชนิดเมื่อกินร่วมกับสุรา จะเกิดปฏิกิริยารุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้

นพ.จีรศักดิ์ กาญจนาพงศ์กุล

อายุรแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านประสาทวิทยา