เมื่อเจ้าตัวเล็กมีปัญหา ขาโก่ง

เมื่อเจ้าตัวเล็กมีปัญหา ขาโก่ง

เด็กขาโก่งมักเป็นเรื่องที่พ่อแม่ โดยเฉพาะปู่ย่าตายายกังวลมาก ความกังวลนี้เกิดในพ่อแม่ทั่วโลกไม่เฉพาะเมืองไทย นับว่าเป็นเรื่องที่หมอโรคกระดูกเด็กทั่วโลกได้รับการปรึกษามากที่สุดเลยครับ

ความจริงแล้วขาโก่งในเด็กส่วนใหญ่เป็นธรรมชาติ  เด็กแรกเกิดจนถึง 1 ขวบครึ่งขาจะโก่งเสมอ เมื่อจับข้อเท้าสองข้างมาชิดกันหัวเข่าจะอยู่ห่างกัน ทางการแพทย์เราเรียกว่า  Physiologic bow leg เชื่อกันว่าเนื่องจากตอนเด็กอยู่ในครรภ์มารดามักอยู่ในท่าขัดสมาธิเพราะเป็นท่าที่ประหยัดเนื้อที่ที่สุดในมดลูก เมื่อคลอดออกมาก็ยังติดท่านี้อยู่แต่จะค่อยๆ ตรงเอง ซึ่งส่วนใหญ่มักจะตรงตอนอายุประมาณ 1 ขวบ – 1 ขวบครึ่ง

เด็กส่วนใหญ่เมื่อขาตรงแล้วจะไม่หยุดแค่นี้ ช่วงอายุ 1 ขวบครึ่ง - 3 ขวบ ขาจะโก่งไปทางตรงกันข้าม กล่าวคือ เมื่อให้ยืนหัวเข่าสองข้างแตะกันข้อเท้าสองข้างจะอยู่ห่างกัน เรียกว่า Physiologic knock knee แพทย์ไทยหลายคนเรียกภาวะนี้ว่า “ขากาง” แต่เป็นการแปลจากอาการที่เห็น ซึ่งบางคนก็เรียกว่าเป็นขาโก่งอีกลักษณะหนึ่งครับ

Physiologic knock knee จะเห็นชัดที่สุดตอนอายุ ๑ ๑/๒ -๓ ขวบ หลังจากนั้นจะลดลง เมื่อโตเป็นผู้ใหญ่ คนส่วนใหญ่จะมี knock knee น้อยๆ (อ่านถึงตอนนี้คุณแม่ลองลุกขึ้นยืนดูขาตัวเองในกระจกสิครับ) โดยธรรมชาติผู้หญิงมักมี knock knee มากกว่าผู้ชาย เพราะว่าโครงสร้างกระดูกเชิงกรานของผู้หญิงกว้างกว่าผู้ชาย

ขาโก่งธรรมชาติ (Physiologic bowleg) มักเห็นชัดที่สุดตอนเด็กอายุประมาณ ๑ ขวบซึ่งคือวัยที่เด็กกำลังหัดเดินนั่นเอง มักพบบ่อยในเด็กที่ค่อนข้างอ้วนและเดินได้เร็ว (เช่นเดินได้ตั้งแต่ 9 เดือน) เวลายืนหัวเข่าอาจอยู่ห่างกันได้ 2-3 นิ้ว พ่อแม่มักบ่นว่าเด็กหกล้มบ่อย (ความจริงในวัยนี้ถึงขาไม่โก่งก็หกล้มบ่อยอยู่แล้วเนื่องจากสมองยังพัฒนาไม่เต็มที่)

ถ้ามาปรึกษาแพทย์ตรวจแล้วว่าเป็นขาโก่งธรรมชาติ การรักษาคือไม่ต้องทำอะไร สังเกตอาการอย่างเดียว ส่วนใหญ่จะดีขึ้นเองและเป็นปกติใน 1-2 ปี มีความเชื่อดั้งเดิมว่าให้ดัดขาตอนอาบน้ำทุกวันถึงจะหาย ความจริงในเด็กชาติอื่นที่ไม่มีธรรมเนียมดัดขาแบบบ้านเราก็หายเหมือนกัน ลองคิดดูง่ายๆ ซิครับ วันหนึ่งมี 24 ชั่วโมง ดัดขาวันละ 2-3 นาทีจะมีผลขนาดนั้นหรือครับ

บางสถาบันจะแนะนำให้ตัดรองเท้าพิเศษ ปัจจุบันมีการวิจัยพบว่าถึงไม่ใส่รองเท้าพิเศษก็หายเองได้
จริงๆ แล้วเด็กไม่ชอบใส่รองเท้าพิเศษเหล่านี้หรอกครับเพราะมักจะแข็งและหนัก การตัดรองเท้าจึงมุ่งจะให้พ่อแม่หายกังวลมากกว่า

ขาโก่งแบบนี้ ผิดปกติ หรือเปล่า

หากว่าลูกมีอาการเหล่านี้ เราควรสงสัยว่าผิดปกติไว้ก่อนได้เลยครับ เช่น

1.เป็นข้างเดียว หรือ เป็นสองข้างไม่เท่ากัน

2.เป็นมาก เช่น เวลายืนหัวเข่าห่างกัน 4-5 นิ้ว

3.ตัวเตี้ยกว่าเด็กในวัยเดียวกัน

4.อายุ 6-7 ปีแล้วขายังโก่งอยู่ หรือรูปแบบการโก่งไม่เป็นตามวัย เช่น อายุต่ำกว่า 1 ปีเป็น knock knee  อายุ 4-5 ปีเป็น bow leg เป็นต้น

5.อ้วนมาก เพราะถ้าอ้วนมากและขาโก่งด้วยมีโอกาสพัฒนาเป็นขาโก่งผิดปกติได้ครับ

ถ้าบุตรหลานของท่านเข้าข่ายเหล่านี้ควรพามาปรึกษาแพทย์ครับ

นพ.ปุณณะ ปิยะศิลป์

ผู้เชี่ยวชาญสาขาศัลยศาสตร์ออร์โธปิดิกส์ และศัลยศาสตร์ออร์โธปิดิกส์ในเด็ก

โรงพยาบาลพญาไท 2