มารู้จัก เท้าปุก อาการเท้าผิดรูปกัน

มารู้จัก เท้าปุก อาการเท้าผิดรูปกัน

อาการเท้าผิดรูปที่เรียกว่า เท้าปุก (Clubfoot) เป็นความผิดปกติของรูปเท้าที่พบไม่บ่อยนัก สามารถเกิดขึ้นได้ตั้งแต่แรกเกิด หรืออาจค่อยๆ เกิดขึ้นในภายหลังอันเนื่องมาจากโรคบางอย่างเป็นสาเหตุให้เกิดได้ และสามารถพบโรคนี้ได้ประมาณ 1 ใน 1,000 ของเด็กคลอดใหม่ โดยเชื้อชาติทางฝั่งเอเชียพบได้น้อยกว่าทางฝั่งยุโรป และอัตราการเกิดจะมากขึ้นในครอบครัวที่มีญาติพี่น้องที่เคยเป็นโรคนี้

เท้าปุกอาจเป็นเพียงข้างเดียวหรือเป็นทั้งสองข้างก็ได้ โดยเท้าจะมีลักษณะที่บิดหมุนเข้าด้านในและมีปลายเท้าที่จิกลง พ่อแม่มักกังวลว่าลูกจะเดินไม่ได้เมื่อโตขึ้น แต่ในความเป็นจริงแล้วเด็กที่ไม่ได้รับการรักษาตั้งแต่ยังเด็กก็สามารถเดินได้ โดยใช้ส่วนหลังเท้าเป็นส่วนที่ลงน้ำหนักและสัมผัสพื้น แต่เมื่อโตขึ้นส่วนนั้นจะมีลักษณะหนาและด้านขึ้นมา และรูปเท้าแบบนี้ก็จะทำให้เด็กไม่สามารถใส่รองเท้าแบบปกติทั่วไปได้ค่

สาเหตุของอาการเท้าปุก (Clubfoot)

ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน เพราะจากการศึกษาเด็กที่มีเท้าปุก พบความผิดปกติที่อาจจะเป็นสาเหตุให้เกิดเท้าปุกได้หลากหลาย ทั้งเรื่องของพันธุกรรม การมีกระดูกบริเวณข้อเท้าที่ผิดรูปแต่กำเนิด การเคลื่อนของกระดูกบริเวณข้อเท้า ในเด็กบางคนพบว่ามีกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นบางมัดที่ผิดปกติหรือหายไป บางคนพบว่ามีพังผืดอยู่ในกล้ามเนื้อบริเวณข้อเท้า บางคนพบว่ามีเส้นเลือดบางเส้นที่ผิดปกติหรือขาดหายไป สิ่งเหล่านี้อาจเป็นผลที่ตามมา หรือเป็นสาเหตุของเท้าปุกก็ได้ แต่ปัจจุบันยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด

เท้าปุกแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะคือ

1.แบบที่ไม่ทราบสาเหตุ เรียกว่า Idiopathic clubfoot ซึ่งแบ่งได้ 2 แบบคือ แบบที่เท้าของเด็กมีลักษณะแข็ง ไม่สามารถดัดให้กลับมาอยู่ในรูปร่างปกติได้ และแบบที่มีเท้าอ่อน สามารถจัดให้เข้ารูปได้ เด็กบางคนที่เท้าผิดรูปไม่มากและมีลักษณะที่อ่อนดัดได้ง่าย เชื่อว่าเป็นผลมาจากท่าของเด็กที่อยู่ในท้องมารดา

2.ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งเป็นเท้าปุกที่เป็นผลจากโรค หรือความผิดปกติบางอย่างที่จะพบในส่วนอื่นของร่างกายร่วมด้วยได้ เช่น โรคเยื่อหุ้มข้อแข็งติด หรือเกิดจากการรัดของเยื่อหุ้มรก หรือโรคที่เกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทเรียกว่า Acquired clubfoot

การรักษาอาการเท้าปุก

กลุ่มที่มีเท้าอ่อน สามารถดัดให้เข้ารูปได้ตั้งแต่แรกเกิด คุณหมอจะสอนวิธีการดัดเท้าให้คุณแม่กลับไปทำให้ลูกบ่อยๆ และนัดกลับมาดูเป็นระยะๆ เท้าจะค่อยๆ กลับเข้ามาสู่รูปร่างปกติได้ แต่ถ้าคุณแม่ไม่สามารถดัดเท้าให้ลูกได้ หรือดัดแล้วไม่ถูกวิธี คุณหมออาจทำการดัดเท้าและใส่เฝือกยาวตั้งแต่ปลายเท้าถึงต้นขา ประมาณ 2-3 ครั้งจนเท้าอยู่ในรูปร่างปกติ และมักจะหายภายในสามเดือน หรือหายได้ง่ายด้วยการดัดหรือใส่เฝือกเพียงไม่กี่ครั้งเท่านั้น

เท้าปุกที่เกิดจากการขดตัวของทารกในครรภ์โดยที่เท้าบิดเข้าใน หลังจากคลอดแล้วรูปเท้าปุกจะหายได้เองภายใน 2 ถึง 3 เดือนหลังคลอด ภาวะนี้บางคนเรียกว่า Positional clubfoot ซึ่งควรให้คุณหมอที่ชำนาญเป็นคนตรวจแยก เพราะถ้าไม่ใช่เท้าปุกแบบ positional clubfoot จริงๆ เด็กอาจจะขาดโอกาสในการรักษาที่ถูกต้องตามเวลาอันควร

กลุ่มที่มีเท้าแข็ง คุณหมอจะทำการดัดเท้า และใส่เฝือกยาวตั้งแต่ปลายเท้าถึงต้นขาตั้งแต่ในช่วง 1-2 สัปดาห์แรก และเปลี่ยนเฝือกทุก 1-2 สัปดาห์จนครบ 6 ครั้ง รูปร่างของเท้าจะค่อยๆ ดีขึ้นจนเกือบปกติ แต่ข้อเท้ามักจะยังกระดกขึ้นได้ไม่สุดเหมือนปกติ คุณหมอจะทำการตัดเอ็นร้อยหวาย และใส่เฝือกยาวต่ออีก 3 สัปดาห์จะได้ผลดีในรายที่รักษาช่วงก่อน 6 เดือน และแข็งไม่มากนัก ยิ่งดัดและเข้าเฝือกได้เร็วเท่าไรโอกาสได้ผลดีจะมากขึ้นเท่านั้น

หลังจากนั้นเด็กจะมีเท้าที่รูปร่างเป็นปกติ  แต่เพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำ คุณแม่จะต้องทำการดัดเท้าลูกทุกวัน และควรจะต้องใส่รองเท้าเฉพาะ เพื่อให้เท้าคงอยู่ในรูปที่ต้องการ จนอายุประมาณ 2 ปี แม้จะตัดเอ็นร้อยหวายไป แต่ในเด็กเอ็นร้อยหวายยังสามารถกลับมาติดกันใหม่ได้ในตำแหน่งที่เหมาะสม และเด็กยังสามารถเดิน กระโดดได้เหมือนเด็กทั่วไป

อย่างไรก็ตามการรักษาตั้งแต่แรกเกิดจะได้ผลดีกว่ามารักษาเมื่อตอนโตแล้ว ดังนั้นจึงควรนำบุตรหลานมารักษาแต่เนิ่นๆ ถ้ามีความผิดปกติดังกล่าว หรือสงสัยว่าลูกมีเท้าผิดรูป ควรรีบพามาพบคุณหมอ เพื่อวินิจฉัยและเข้ารับการรักษาอย่างถูกวิธีต่อไปค่ะ

แพทย์หญิงปาริชาต เทียบรัตน์

ศัลยแพทย์โรคกระดูกและข้อ (เฉพาะทางโรคกระดูกในเด็ก)

โรงพยาบาลเวชธานี