พัฒนาการของสมอง (Development of the Brain)

พัฒนาการของสมอง (Development of the Brain)

ด้วยความรู้และข้อมูลที่มีในปัจจุบัน เราอาจพูดได้ว่า “ไม่มีอะไรในจักรวาลนี้ ที่จะมีความมหัศจรรย์ และซับซ้อนมากเท่ากับสมองของมนุษย์ ยิ่งขบวนการและปัจจัยต่างๆที่ให้กำเนิดเซลล์เนื้อเยื่อของระบบประสาท ควบคุมเซลล์ประสาทที่เจริญเติบโต และมีพัฒนาการจนมาเป็นสมองมนุษย์ที่เติบโตสมบูรณ์แล้ว นับว่าเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดต่อการพัฒนาและความอยู่รอดของมนุษย์ชาติ และเป็นสิ่งจำเป็นที่คุณแม่ – คุณพ่อ และครอบครัวต้องเรียนรู้ เพื่อใช้ในการพัฒนาสมองเด็กทุกคนให้เป็นคนเก่ง และคนดี”

ความก้าวหน้า ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทำให้เราสามารถติดตามการเจริญเติบโตของทารกได้ตั้งแต่อยู่ในครรภ์ โดยสามารถส่องกล้องพิเศษเข้าไปในครรภ์มารดา หรือ การทำอัลตราซาวด์ (Ultrasound) เห็นภาพทารก และภาพการเคลื่อนไหวได้โดยไม่เกิดอันตรายกับมารดาและเด็กทารกในครรภ์ ทำให้ทราบว่าสมองของมนุษย์มีการพัฒนาตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา และในการเจริญเติบโตของเด็กวัยต่างๆ นั้น สมองเด็กก็มีการเปลี่ยนแปลงมากมาย ในช่วงเวลาต่างๆของการตั้งครรภ์

ระบบประสาทในมนุษย์เกิดจากเนื้อเยื่อบุผิว Ectoderm  ด้านบนของตัวอ่อนหลังจากปฏิสนธิแล้วประมาณ 3 - 4 สัปดาห์ ทำให้เกิดหลอดประสาท (Neural tube) ที่เติบโตต่อมาเป็นระบบประสาทกลาง (CNS) คือ สมอง และ ไขสันหลัง และ Neural Crest ที่เป็นระบบประสาทส่วนปลาย (PNS) คือ เส้นประสาทและ Ganglion ต่างๆ สมองของเด็กจะเริ่มเกิดขึ้นเมื่อทารกในครรภ์มีอายุประมาณ28 วันหรือ 4 สัปดาห์ โดย Neural tube ด้านหน้าของลำตัวจะเติบโตเป็นสมอง และส่วนที่เหลือทางด้าน หลังจะเติบโตเป็นไขสันหลัง และเมื่ออายุทารกในครรภ์ได้ 16 สัปดาห์ หรือ 4 เดือนกว่าๆก็จะมี หู ตา อวัยวะต่างๆ เกิดขึ้น และเมื่อตั้งครรภ์ได้ 5 เดือนทารกในครรภ์จะสามารถเคลื่อนไหวตัวได้เอง จนบางวันจะรู้สึกว่าทารกเคลื่อนไหว เพราะระบบประสาทจะส่งเส้นประสาทไปเลี้ยงกล้ามเนื้อทำให้เกิดการเคลื่อนไหว (Cowan, 1979; Maderson, 1987; Jacobson, 1991; Sanes et al 2001)

สมองเป็นอวัยวะของร่างกายเด็กที่เติบโตอย่างรวดเร็วมาก โดยเฉพาะในวัยแรกของชีวิต คือ ระยะในครรภ์มารดาจนถึง 6 ปี หลังคลอด ทั้งนี้ก็เพราะว่าสมองกับระบบประสาทไม่ได้ทำหน้าที่เป็นเพียงอวัยวะธรรมดาๆอย่างหนึ่งในร่างกายเท่านั้น แต่เป็นอวัยวะควบคุม จัดระเบียบการทำงานต่างๆของร่างกาย ระบบอวัยวะ เนื้อเยื่อต่างๆ ของร่างกายที่จะเติบโตขึ้นมาจะต้องถูกเหนี่ยวนำหรือถูกกระตุ้น และควบคุมโดยสมองจึงจะมีพัฒนาการได้ตามปกติ

ดร. นัยพินิจ และ พญ. นิตยา คชภักดี