ฮอร์โมนความสุข

ฮอร์โมนความสุข

มนุษย์เราโชคดีที่ร่างกายให้สารที่เรียกว่า “ฮอร์โมน” ช่วยในเรื่องของอารมณ์ที่เป็นสุขและโชคดียิ่งขึ้นไปอีกเมื่อฮอร์โมนเหล่านี้ สร้างขึ้นในร่างกายอย่างเป็นธรรมชาติ ไม่ต้องไปหาอะไรมาเติม ไม่ต้องใช้เงิน ใครๆ ก็สามารถมีฮอร์โมนความสุขได้ แถมยังมีได้ตั้งแต่เป็นเด็กจนสูงอายุ

ตั้งแต่แรกเกิดและในวัยเด็กเล็ก อารมณ์ที่เป็นสุขส่งผลต่อการเจริญเติบโต การเรียนรู้และพัฒนาการของสมอง เด็กจะมีอารมณ์แจ่มใส่สนุกสนานในการทำกิจกรรม สามารถปรับตัวกับสถานการณ์ มีความสัมพันธ์ที่ดี ซึ่งเป็นผลมาจากความเอาใจใส่และการตอบสนองความต้องการของเด็กอย่างเหมาะสม ความพึงพอใจทำให้เกิดการหลั่ง “ฮอร์โมนอ๊อกซิโตซิน” ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับความรักความผูกพันและความทรงจำปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับพ่อแม่ผู้เลี้ยงดู ฮอร์โมนตัวนี้ยังช่วยลดความตึงเครียดให้กับเด็กอีกด้วย

เมื่อเข้าสู่วัยเรียน เด็กต้องเผชิญกับการปรับตัวมากยิ่งขึ้น ภาวะอารมณ์ที่สงบและตื่นตัวจะทำให้เด็กรับรู้เหตุการณ์รอบตัว เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อารมณ์ท่สงบและตื่นตัวเกิดภายใต้ภาวะความสุขภายในใจของเด็ก ปราศจากความกังวล ความกลัว ความคับข้องใจ ความเครียดที่สะสมจะกระตุ้นให้หลั่ง “ฮอร์โมนคอร์ติโซน” และ “สารอะดรีนาลีน” ซึ่งมีผลทางลบต่อเซลล์ประสาท สมองทีทำหน้าที่ในการสร้างความจำทำงานลดลง มีผลต่อระบบความจำและสติปัญญาของเด็ก และอาจกลายเป็นเด็กตื่นตระหนกง่าย ขี้กลัว ขี้กังวลไม่กล้าแสดงออก วิธีง่ายๆ ที่จะช่วยให้เกิดฮอร์โมนความสุข คือ การพูดคุยกับเด็กด้วยความรัก หาเวลาให้ได้ทำกิจกรรมที่ชอบร่วมกัน ลดการสร้างสิ่งแวดล้อมที่เครียดเกินไปสำหรับเด็ก

ในวัยรุ่นวัยที่ฮอร์โมนหลายตัวส่งผลต่อเด็ก ฮอร์โมนเพศนอกจากทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงของร่างกายแล้ว ยังเป็นแหล่งพลังงานของชีวิต ทำให้เด็กมีพลัง มีความต้องการความสนุกสนาน สารโดปามีนทำให้เกิดความรู้สึกมีความสุข เพลิดเพลินใจ เกิดแรงจูงใจที่จะทำกิจกรรมหลายอย่าง แต่ความติดในความสนุกสนานด้านร่างกายอาจเป็นผลให้เกิดความหมกมุ่นในกิจกรรมอย่างมาก จนละเลยกิจกรรมอื่นๆ การติดในความสนุกสนานด้านร่างกาย ทำให้เด็กเกิดพฤติกรรมเสี่ยงที่ส่งผลกระทบต่อตัวเด็กเอง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเพศ ยาเสพติด การพนัน เกม หรือความรุนแรง

พ่อแม่คงต้องช่วยให้เด็กหาสมดุลในวัยที่ฮอร์โมนกำลังพลุ่งพล่านด้วยการเปิดโอกาสการพูดคุย รับฟังเด็ก ก่อนจะตำหนิหรือสั่งสอนเร็วเกินไป พยายามมองหาทางออก ทางเลือกในการทำกิจกรรม และการส่งเสริมให้เด็กรับรู้ตนเอง สร้างทักษะการแก้ไขปัญหาการควบคุมตนเองไปสู่เป้าหมายความตั้งใจของตนเอง

พูดถึงเด็กๆ แล้ว คงถึงเวลาของพ่อแม่ผู้ใหญ่ที่จะเรียนรู้ฮอร์โมนความสุข จะได้มีพลังทำหน้าที่ทั้งในและนอกครอบครัว คนที่มีความสุข นอกจากอารมณ์ที่ดี จะเป็นคนคิดบวก มีความหวังกำลังใจ ทำให้รอบข้างมีความสุขไปด้วย โดปามีนจะหลั่งเวลาที่ประสบความสำเร็จ รู้สึกมีความสุขซีโรโทนินจะหลั่งในเวลาที่รู้สึกผ่อนคลาย มีความสุขสงบ ส่วนเอนเดอร์ฟินเป็นฮอร์โมนที่หลังในขณะที่อารมณ์ดี มักหลั่งในขณะที่ออกกำลังกาย และยังช่วยลดอาการเจ็บปวดได้อีกด้วย สารทั้งสามตัวมักหลั่งพร้อมกันในเวลาที่มีความสุข ความสุขทำให้เรามีความจำ มีสมาธิ มีการเรียนรู้เพิ่มขึ้น ประสิทธิภาพในการทำงานเพิ่มขึ้นมีการปรับตัวที่ดี มองตนเองในแง่ที่ดี มีความภาคภูมิใจในตนเอง

ความสุขของสมาชิกทุกคนในครอบครัว ส่งผลต่อการอยู่ร่วมกันและเป็นผลดีทั้งกับตัวบุคคลและส่งผลเพิ่มความสุขให้สมาชิกคนอื่นในครอบครัว เดือนกุมภาพันธ์เดือนของวัยรุ่นปีนี้ เราจะมาลองทำให้เกิดฮอร์โมนความสุขกันถ้วนหน้าทั้งพ่อแม่และลูกวัยรุ่นด้วยวิธีง่ายๆ ต่อไปนี้

• ยอมรับเถอะว่าลูกวัยรุ่น การเปลี่ยนแปลงของลูกทำให้ตัวเขาเองก็กังวลอยู่แล้ว อย่าไปเพิ่มความกังวลของพ่อแม่ให้ส่งผลต่อความสุขของลูก ฮอร์โมนมาเขาก็เป็นวัยรุ่น พลังมากขึ้น อยากเรียนรู้มากขึ้น การเปลี่ยนแปลงของลูกเป็นประสบการณ์ใหม่ๆ ที่จะได้เรียนรู้ไปด้วยกัน

• ปรับอารมณ์และสร้างคาวมคิดทางบวกอย่างต่อเนื่อง ไม่มีอะไรที่สมบูรณ์แบบ ทั้งตัวลูกและตัวเราเอง เชื่อมั่นว่าลูกที่เราเอาใจใส่ สร้างฮอร์โมนความสุขมาตั้งแต่เด็ก น่าจะสามารถเรียนรู้ผ่านวัยรุ่นไปได้ มีปัญหาอะไร ปรับอารมณ์ให้ดีก่อนจะเริ่มการพูดคุย และคิดในด้านที่ดีไว้ก่อน

• ยิ้มให้กัน รอยยิ้มของพ่อแม่ช่วยลดบรรยากาศความตึงเครียด เป็นการอยู่ร่วมกันที่ส่งความสุขให้กันทุกวัน อารมณ์ที่แจ่มใส่ให้เด็กรู้สึกผ่อนคลาย พร้อมที่จะเปิดใจคุยกับพ่อแม่ จะช่วยให้พ่อแม่สามารถเป็นที่ปรึกษา ให้คำแนะนำ และยังทำให้ไม่ห่างเหินกันเกินไป

วาเลนไทน์นี้เตรียมรับมือคำขออนุญาตของลูกด้วยรอยยิ้มไว้ก่อน แล้วค่อยเจรจาหาข้อตกลงร่วมกันให้มีคามสุขด้วยกันทั้งสองฝ่าย ไม่ว่าจะอย่างไรพ่อแม่ลูก ก็ยังต้องมีบทเรียนที่จะเรียนรู้ร่วมกันด้วยความสุขอีกหลายช่วงวัย

พญ.พรรณพิมล วิปุลากร

จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น