ย่านาง

ย่านาง

ย่านางมีชื่อท้องถิ่นว่า ย่านาง เครือย่านาง เถาย่านาง เถาวัลย์เขียว ปู่เจ้าเขาเขียว จ้อยนาง เถาเขียว หญ้าภคินี เครือเขางาม วันยอ ย่านนาง ยานนาง จัดไม้เลื้อยเถาอ่อนเหนียวมีเหง้าใต้ดิน ยอดจะแทงขึ้นมาจากดินเป็นกระจุก ซึ่งจะแตกเป็นเถายาวเถาอ่อนมีขนนุ่ม สีเทาๆ เถาแก่จะเกลี้ยง ใบ เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปไข่แกมใบหอก สีเขียวเข้ม กว้าง 2-4 ซม. ยาว 5-12 ซม. รูปโคนใบมน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ผิวเรียบมัน ดอกออกตามเถาและที่ซอกใบเป็นช่อสั้นๆ แยกเพศอยู่คนละต้น ไม่มีกลีบดอก ผลเป็นผลกลุ่ม ผลย่อย รูปวงรี แก่จัดมีสีแดงสด เมล็ดรูปเกือกม้า

นิยมนำใบอ่อนและใบแก่ มาโขลกคั้นนำมาแกงกับ หน่อไม้ แกงขี้เหล็ก หรือใส่กับหน่อไม้เป็นเครื่องจิ้มน้ำพริก ใส่ซุปหน่อไม้ สำหรับส่วนที่นำมาเป็นยา ได้แก่ ราก ใบ และหัว โดยมีสารเคมีที่สำคัญ คือ ราก มี isoquinolone alkaloid ได้แก่ Tiliacorine, Tiliacorinine, Nortiliacorinine A, Tiliacotinine 2-N-oxde และ tiliandrine, tetraandrine, D-isochondendrine (isberberine)

สรรพคุณทางยาและวิธีใช้

1.ลดไข้

วิธีใช้ ใช้ราก 1 กำมือ (15 กรัม) ต้มน้ำดื่มก่อนอาหารวันละ 3 มื้อ

2.ถอนพิษสุรา

วิธีใช้ น้ำคั้นจากใบย่านาง ใช้ดื่ม

3.ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้

วิธีใช้ ใช้หัวเคี่ยวกับน้ำ 3 ส่วน ให้เหลือ 1 ส่วน ดื่มครั้งละครึ่งแก้ว

ข้อควรรู้ ใบสดใช้ปรุงอาหาร โดยเฉพาะอาหารภาคเหนือและภาคอีสาน นิยมใช้แต่งสีเขียวในอาหารคาว เช่น แกงลาว แกงอ่อม ซุปหน่อไม้ ต้มเปรอะ นอกจากจะช่วยแต่งสีเขียวแล้ว ยังช่วยทำให้น้ำแกงข้นมากขึ้นด้วย