ดิน กับงานสร้างลูกให้เป็น ‘อริยะ’

ดิน กับงานสร้างลูกให้เป็น ‘อริยะ’

ตอนลูกเริ่มหัดเดิน    จำได้ว่าสิ่งแรกที่มาพร้อมๆ กันคือ  รองเท้าคู่น้อยๆ  ช่างเป็นอะไรที่จิ๋วๆน่ารักเหลือเกิน     ซึ่งนอกจากจะต้องนิ่มสุดๆ  กระชับเท้าแล้ว  ยิ่งมีเสียง ปิ๊ดๆ  หรือมีไฟแลบ แปล๊บๆ ด้วยแล้ว  ช่างน่ารักจริงๆ  และเสียงที่ลูกจะได้ยินทุกวันเวลาจะออกไปเดินเล่นนอกบ้านคือ  ใส่รองเท้าก่อนจ้ะ เท้าน้อยๆของลูกคนเมืองจึงมักไม่ค่อยสัมผัสพื้นดินพื้นทราย    เด็กเล็กๆบางคนไม่ยอมเอาเท้าแหย่ดิน ทรายหรือสนามหญ้าเลย  เพราะแขยงเท้า  แล้วทัศนคติเรื่อง “ดิน สกปรก”  ก็ถูกบันทึกไว้ในสมองน้อยๆของลูก

ลูกสาวของดิฉันก็เช่นกันค่ะ   ตั้งแต่เกิดมาเธอก็มีนิสัยรักสวยรักงามติดตัวมาแล้ว   ตอนเธออายุประมาณ ๓ ขวบครึ่ง  จำได้ว่าเธอใส่กระโปรงตัวสวยสีขาว(ก็วันพระใหญ่นี่คะ) ไปตักบาตรวันวิสาขบูชากันที่เสถียรธรรมสถาน     วัฒนธรรมอย่างหนึ่งก่อนตักบาตรคือ   คุณยายจ๋าจะชวนเด็กๆไปนั่งหน้าคณะแม่ชี  และภาวนากับบทเพลงดั่งดอกไม้บาน     ลูกสาวดิฉันก็ลุกไปจากแม่ด้วยความมั่นใจ  แต่เอ๊ะ! ทำไมเธอไม่เห็นทำอะไรกับใครเขาเลย  ที่ไหนได้  แม่ชีท่านหนึ่งมาเล่าอย่างขำๆว่า   พอคุณยายจ๋าบอกให้เด็กๆเปลี่ยนจากท่านั่งยองๆเป็นนั่งก้นติดพื้น   เธอก็มองที่พื้นหญ้าที่แฉะนิดหน่อยแล้วทำหน้าตาประมาณว่า  “จะนั่งลงไปได้ยังไง  สกปรกจะตาย”  เธอก็เลยนั่งยองๆอย่างนั้นจนจบเพลง   มือก็เลยยกทำท่าดอกไม้บานไม่ได้  ไม่งั้นก้นจะเสียหลักค่ะ  . ดิฉันก็เลยได้สติว่า   เวลาไปเที่ยวในธรรมชาติอย่าให้ลูกแต่งตัวสวย   เพราะมันเป็นอุปสรรคต่อการเรียนรู้    ดีว่าอนุบาลที่เธอเรียนอยู่มีวัฒนธรรมว่าเด็กๆจะถอดรองเท้า  จากหน้าโรงเรียนเลยทีเดียว  เดินเท้าเปล่ากันทั้งวัน  เดี๋ยวนี้เธอก็เลยชินแล้ว

เล่ามาตั้งยาวนี่  เพราะคิดว่าเด็กๆในเมืองส่วนใหญ่ก็คงคล้ายๆกัน  เรามักจะสอนลูกเรื่อง“สะอาด-สกปรก” อยู่ตลอดเวลา  เพราะเมื่อลูกยังเล็กเราก็ระมัดระวังเรื่องโรคภัยไข้เจ็บกันมาก   แต่เมื่อลูกโตเข้าสู่วัยประถมแล้ว   กลายเป็นว่าลูกก็ยังติดยึดอยู่แค่เรื่อง “สะอาด-สกปรก”  จนเป็นอุปสรรคต่อการเรียนรู้ในระดับที่สูงขึ้นไป    สังเกตจากทุกครั้งที่มีการพาเด็กๆ “เดินเล่นอย่างมีสติ”  ในค่ายโรงเรียนพ่อแม่ อริยะสร้างได้   เราจะให้เด็กถอดรองเท้าเพื่อให้เท้าสัมผัสพื้นดิน   ตอนแรกที่ให้ถอดรองเท้า   ทั้งเด็กทั้งพ่อแม่ดูจะไม่ค่อยยินยอมพร้อมใจเท่าไร แต่ตลอดเส้นทางเดินจงกรมที่สองเท้าน้อยๆ ได้ผ่านดินหยาบๆ  หญ้านิ่มๆ  ทรายชื้นๆ  ก้อนหินตะปุ่มตะป่ำ  ลำธารใสเย็น   ดูเด็กๆจะติดใจราวกับพบโลกใหม่ที่เขาเพิ่งรู้จัก

ในค่ายโรงเรียนพ่อแม่ อริยะสร้างได้   ที่ผ่านมาเรามีการทำกิจกรรมเรื่องดิน  คุณยายจ๋าได้ให้แนวคิดในการสร้างกิจกรรมไว้ว่า

• ถ้าเราทำให้เด็กเรียนรู้ว่าดินสกปรก  นั่นคือการสอนเรื่อง‘อัตตาตัวตน’   เพราะดินทำให้ ‘ฉัน’ สกปรก   เราทำให้เด็กเกิดค่านิยมอย่างใดอย่างหนึ่งลงไป    จึงทำให้เกิดเรื่องชอบ-ชังตามมา   ถ้าได้ในสิ่งที่ชอบก็สุข  ได้ในสิ่งที่ชังก็ทุกข์    แต่พุทธศาสนามองทุกสิ่งอย่างมีเหตุปัจจัย  ไม่ได้ตายตัว  แม้แต่สะอาดและสกปรก  ก็ไม่เป็นอย่างนั้นตลอดไป

• ถ้าเราสอนให้รู้จักธรรมชาติของดิน  มีความรู้เรื่องดิน  รู้จักใช้ประโยชน์จากดิน   นั่นคือการสร้าง ‘อัจฉริยะ’

• ถ้าจะสร้างไปถึง ‘อริยะ’   ต้องทำให้ ‘ใจ’ ของเด็ก ‘เห็น’ ดินที่เป็นรูปธรรม  แล้วเห็นนามธรรมของดินที่ให้คุณค่าต่อการเข้าใจชีวิต  เช่น  

     • เห็นความไหว  ในความไหว  ใจจึงนิ่ง   เห็นการเปลี่ยนแปลง(เคลื่อนไหว)ของดิน  เมื่อมีน้ำ ลม ไฟมาเป็นเหตุปัจจัยร่วม    ดินก็เปลี่ยนแปลง   และหากเราเข้าใจและยอมรับกับการเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติ  เด็กก็สามารถ “เห็นการเคลื่อนไหว  ใจจะนิ่ง”  แต่ถ้าเด็กรู้สึกไม่ได้ดังใจ  “เห็นการเคลื่อนไหว  ไม่อยากให้ไหว  ใจจะทุกข์”

     • เห็นทุกข์แต่ไม่เป็นทุกข์   ทุกปัญหาจึงเป็นปัญญาได้    ดินที่สกปรก   ไฟที่ร้อน    ถ้าเราไม่รู้จักใช้  ก็อาจทำให้เจ็บป่วย  แต่ถ้าเรามีปัญญา  ใช้ให้เป็น  ทุกอย่างก็มีประโยชน์

     • อยู่อย่างถ่อมตัว  เราแค่ผู้อาศัย    เมื่อเราเห็นคุณค่าของดิน น้ำ ลม ไฟ  เราจะมองเห็นคุณค่าของสรรพสิ่งในโลก   และตระหนักถึงความเกื้อกูลกัน    เมื่อเราเห็นความเกื้อกูลอันมหัศจรรย์ของธรรมชาติ  เราจะเกิดความ ‘ถ่อมตัว’ ว่ามนุษย์เป็นเพียงองค์ประกอบเล็กๆในจักรวาล  ไม่ใช่ศูนย์กลางของโลก เป็นเพียงผู้มาอาศัยอยู่ในช่วงเวลาสั้นๆ    เวลาที่เราเห็นว่าเราเป็นเพียงผู้อาศัย   มาแล้วไป  เกิดแล้วดับ  ทุกสิ่งไม่ว่าวัตถุหรืออารมณ์เป็นเพียงสภาวะของธรรมชาติ  เด็กจะดวงตาเห็นธรรรมว่าโลกนี้ไม่มีฉัน    กายก็ไม่ใช่ของเรา  จิตก็ไม่ใช่ของเรา   การถ่อมตัวจึงนำไปสู่อิสรภาพด้วยการไม่ยึดติดอยู่กับร่างกายนี้

การทำให้เด็กเข้าถึงการเรียนรู้อย่าง ‘อริยะ’ อาจไม่ง่าย  โดยเฉพาะในเวลาสั้นๆ เพียง ๖ ชั่วโมงของค่ายโรงเรียนพ่อแม่   แต่หากผู้ใหญ่ที่มีความชำนาญในด้านต่างๆ  มีจินตนาการใหญ่ร่วมกันว่าเราสามารถต่อยอดการสอนเด็กให้เป็นอัจฉริยะ    ไปสู่การเป็นอริยะได้โดยใช้ศาสตร์ทุกแขนงเป็นเครื่องมือ    การอาสาทำเรื่องนี้ด้วยจิตที่คิดจะให้   จะทำให้เราค้นหาวิธีที่จะสอนเพราะ  ไม่มีเด็กที่เปลี่ยนแปลงไม่ได้  มีแต่การสอนที่ไม่พัฒนาเท่านั้น

สุดท้ายต้องทำให้เด็กเห็นคุณค่าในตัวเอง  จากความสำเร็จในการทำงานอย่างเป็นสุขไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล็กหรือใหญ่    และเห็นคุณค่าจากการให้   คือสำเร็จเพราะได้ทำให้คนอื่นมีความสุข   ไม่ใช่สำเร็จเพราะเอาได้มาก  ให้เด็กรู้สึกถึง ‘สภาวะจิต’ ที่คิดจะให้นั้นเบา  จิตที่คิดจะเอานั้นหนัก

ฉากสุดท้ายของค่ายโรงเรียนพ่อแม่วันนั้น  จึงจบลงด้วยคำถามที่พ่อแม่ต้องไปคุยต่อกับลูกว่า  “สิ่งประดิษฐ์ต่างๆที่ลูกทำในวันนี้  จะไปอยู่ที่ไหนจึงจะทำให้เกิดความสุขได้มากที่สุดนานที่สุด”

โดย  แม่แอ้ม