นมแม่สิแน่จริง 2

นมแม่สิแน่จริง 2

ถามหมอ เคยได้ยินมาว่าการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ไม่จำเป็นต้องกินยาคุมกำเนิด ตอนนี้ดิฉันเลี้ยงลูกด้วยนมมาแม่ได้ประมาณ 7 เดือนแล้วค่ะ และกำลังเริ่มให้ลูกกินอาหารเสริมแทนนมแม่ 1 มื้อ  ต่อจากนี้ไปจะค่อยๆ ลดการให้นมแม่ไปเรื่อยๆ แต่คิดว่าจะให้นมลูกจนลูกอายุ 2 ขวบ อาจจะวันละ 2 ครั้ง อยากทราบว่าหากเราไม่ได้ให้นมลูกทุกมื้อเหมือนช่วงแรกๆ การให้นมแม่จะยังช่วยคุมกำเนิดได้อยู่หรือไม่ค่ะ

หมอตอบ ในระยะ 6 เดือนแรกหลังคลอดการที่คุณแม่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว ให้ลูกกดูดนมแม่อย่างสม่ำเสมอโดยไม่มีอาหารเสริม และระดูยังไม่มาจะช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ได้  เนื่องจาก ปกติสตรีหลังคลอดจะยังไม่มีการตกไข่ไปจนถึงประมาณ 30 วันหลังคลอด ทั้งในแม่ที่ให้นมลูกและไม่ให้นมลูกจึงปลอดจากการตั้งครรภ์ในช่วงนี้  หลังจากนั้นจะเริ่มมีการตกไข่ ถ้าคุณแม่ที่ให้ลูกดูดนมแม่สม่ำเสมอทุก 3-4 ชั่วโมง อย่างต่ำวันละ 6 ครั้ง ก็จะทำให้เกิดภาวะระงับการหลั่งฮอร์โมนที่ทำให้ผู้หญิงตกไข่จึงทำให้ไม่เกิดการตั้งครรภ์  ซึ่งเป็นการคุมกำเนิดวิธีธรรมชาติ จากการศึกษาพบว่ามีโอกาสตั้งครรภ์ได้น้อยกว่าร้อยละ 1 แต่ถ้าคุณแม่ไม่ได้ให้นมลูกหรือให้นมลูกไม่สม่ำเสมอ ร่างกายของคุณแม่จะค่อยๆ ปรับตัวและมีการตกไข่เหมือนเดิม ทำให้เกิดการตั้งครรภ์ได้ ดังนั้นคำตอบคือ การที่ลดการดูดนมแม่ลงไปเรื่อยๆก็เป็นการเพิ่มโอกาสให้เกิดการตั้งครรภ์ จึงไม่สามารถนำมาใช้เป็นการคุมกำเนิดที่ได้ผลในระยะนี้ได้

โดยทั่วไปเพื่อให้ร่างกายของแม่ได้พักผ่อนอย่างเต็มที่ควรเว้นระยะการมีลูกประมาณ 2 ปี จึงควรใช้การคุมกำเนิดซึ่งมีหลายวิธี เช่น ยาฉีด ยากิน ยาฝัง ห่วงอนามัย ถุงยางอนามัย เป็นต้น จะต้องพิจารณาเลือกให้เหมาะสม คือ ต้องไม่มีผลต่อการสร้างน้ำนม ไม่ลดทั้งปริมาณและคุณภาพของน้ำนม ตัวยาต้องไม่มีผลต่อเด็กเพราะตัวยาอาจจะผ่านออกทางน้ำนมได้ และต้องไม่มีผลต่อสุขภาพของแม่ด้วย   ยาคุมกำเนิดที่ใช้ในหญิงให้นมบุตรไม่ว่าจะเป็นชนิดฉีด กิน หรือฝังก็ตาม ควรใช้ชนิดที่มีโปรเจสโตเจนอย่างเดียวเพราะจะไม่ส่งผลเสียต่อการผลิตหรือหลั่งน้ำนม  การคุมกำเนิดโดยวิธีใดควรได้รับการตรวจและปรึกษาแพทย์  คุณแม่ควรแจ้งให้แพทย์หรือพยาบาลทราบด้วยว่ากำลังเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ทุครั้งที่มารับการดูแลรักษาเพื่อป้องกันการใช้ยาที่จะยับยั้งการหลั่งน้ำนม

รศ.กรรณิการ์ วิจิตรสุคนธ์

ภาควิชาการพยาบาลกุมารเวชศาสตร์

คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล