ไทรอยด์ฮอร์โมน ต่อมไทรอยด์

อยู่กับไทรอยด์

ความไม่สบายที่เกิดจากต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติเป็นภาวะที่พบได้บ่อย และมีบทบาทต่อคุณภาพชีวิตของคนเราอยู่ไม่น้อย หากมารดาผู้ตั้งครรภ์มีความบกพร่องของต่อมไทรอยด์ก็มีโอกาสสูง ที่จะกระทบต่อลูกในท้องได้ เช่น เด็กเป็นโรคเอ๋อ ขณะเดียวกันคนมากมายที่มีความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ ก็มีคุณภาพชีวิตถดถอย ซึ่งความผิดปกติของไทรอยด์ก็สามารถเกิดได้หลายลักษณะแตกต่างกันไป

ต่อมไทรอยด์เป็นอวัยวะขนาดเล็กๆ รูปร่างคล้ายผีเสื้ออยู่บริเวณลำคอด้านหน้า มีหน้าที่สำคัญ คือ ควบคุมอัตราการทำงานของอวัยวะในร่างกายที่เรียกว่า “เมตาบอลิสม (metabolism)” ไม่ให้มากหรือน้อยเกินไป ต่อมไทรอยด์จะสร้างสารที่เป็นฮอร์โมน เรียกว่า “ไทรอยด์ฮอร์โมน” ซึ่งจะไปควบคุมการทำงานของอวัยวะต่างๆ เช่น หัวใจ สมอง ระบบทางเดินอาหาร และระบบอื่นๆ ให้ทำงานเป็นปกติ ผิวหนัง ผม และเล็บให้มีสุขภาพดี

ไทรอยด์ฮอร์โมน

ต่อมไทรอยด์จะสร้างไทรอยด์ฮอร์โมนจากไอโอดีนที่มีอยู่ในอาหารที่เรารับประทานเข้าไป ถ้ามีไทรอยด์ฮอร์โมนมาก เซลล์ต่างๆ ก็จะทำงานอย่างรวดเร็ว แต่ถ้ามีน้อย เซลล์ก็จะทำงานช้าลงกว่าปกติ การสร้างไทรอยด์ฮอร์โมนนี้ถูกควบคุมด้วยฮอร์โมนอีกชนิดหนึ่ง ที่สร้างจากต่อมใต้สมอง เรียกว่า “ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมไทรอยด์” ในภาวะที่ต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยเกินไป (hypothyroidism) ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมไทรอยด์จะถูกสร้างมากขึ้น เพื่อกระตุ้นให้ต่อมไทรอยด์สร้างไทรอยด์ฮอร์โมนมากขึ้น ในทางตรงกันข้าม ถ้าต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไป (hyperthyroidism) ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมไทรอยด์จะมีระดับลดลงเพื่อลดการกระตุ้นการสร้างฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์

โรคของต่อมไทรอยด์ที่พบบ่อย

การทำงานของต่อมไทรอยด์เกี่ยวโยงกับหลายระบบในร่างกาย ดังนั้น เมื่อใดที่มีการทำงานบกพร่องหรือผิดปกติเกิดขึ้น ก็จะเกิดอาการผิดปกติได้หลายระบบ โรคที่เกิดจากต่อมไทรอยด์ที่พบมากมีอยู่ 3 โรคด้วยกัน

• ต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยเกินไป (Hypothyroidism) คือ ภาวะที่เกิดจากต่อมไทรอยด์สร้างไทรอยด์ฮอร์โมนน้อยเกินไป สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากโรคที่เรียกว่า ไทรอยด์อักเสบ ฮาชิโมโต (Hashimoto’s thyroiditis) ซึ่งเกิดจากการที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายต่อต้านต่อมไทรอยด์ของเราเอง นอกจากนี้ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยเกินไป ยังเกิดจากการได้รับไอโอดีนไม่เพียงพอ ความผิดปกติของต่อมใต้สมอง การได้รับการผ่าตัดต่อมไทรอยด์ หรือการได้รับรังสีไอโอดีนได้เช่นกัน

• ต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไป (Hyperthyroidism) คือ ภาวะที่เกิดจากต่อมไทรอยด์ สร้างไทรอยด์ฮอร์โมนมากเกินไป สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากโรค Graves’ disease ซึ่งเกิดจากการที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายผิดปกติ ทำให้เกิดการกระตุ้นการทำงานของต่อมไทรอยด์มากเกินไป นอกจากนี้อาจเกิดจากการอักเสบของไทรอยด์หรือเนื้องอกที่สร้างฮอร์โมนไทรอยด์มากผิดปกติ

• ก้อนในต่อมไทรอยด์ ก้อนเกิดขึ้นที่ต่อมไทรอยด์ อาจมีหนึ่งก้อนหรือมากกว่าก็ได้ ขณะนี้ยังไม่ทราบสาเหตุของการเกิดที่แน่ชัด แต่โดยทั่วไปก้อนในต่อมไทรอยด์นี้มักไม่ทำให้เกิดอาการใดๆ ยกเว้นการคลำก้อนได้ที่ลำคอ แต่ถ้าเนื้องอกสามารถสร้างไทรอยด์ฮอร์โมนมากเกินไป ก็อาจเกิดภาวะไทรอยด์ทำงานมากผิดปกติได้ ส่วนใหญ่ก้อนในต่อมไทรอยด์มักไม่ใช่เนื้อร้าย แต่ก็อาจพบว่าบางรายอาจเป็นมะเร็งไทรอยด์ได้เช่นกัน โดยเฉพาะในรายที่ก้อนไทรอยด์ที่มีขนาดใหญ่ ก้อนโตเร็ว หรือมีอาการกดเบียดอวัยวะข้างเคียงมาก เช่น กลืนติด กลืนเจ็บ หรือเสียงแหบ เป็นต้น

หากว่าคุณเกิดมีความผิดปกติขึ้นมา โดยมีอาการต่างๆ ที่คล้ายว่าต่อมไทรอยด์ของคุณอาจจะเป็นต้นเหตุ และมีแนวโน้มบ่งชี้ว่าคุณมีสิทธิ์เป็นโรคไทรอยด์ เช่น มีประวัติกรรมพันธุ์ มีญาติพี่น้องเคยเป็นโรคเกี่ยวกับต่อมไทรอยด์มาก่อน แนะนำให้ไปพบแพทย์เพื่อทำการตรวจร่างกายโดยละเอียด และเจาะเลือดตรวจระดับไทรอยด์ฮอร์โมน เพื่อให้ทราบถึงสภาวะการทำงานของต่อมไทรอยด์  ในบางรายแพทย์ผู้รักษาอาจแนะนำให้ตรวจเพิ่มเติมทางรังสี เช่น การตรวจอัลตราซาวนด์ไทรอยด์ การวัดการดูดกลืนแร่ไอโอดีน รวมไปถึงการตรวจชิ้นเนื้อด้วยเข็มขนาดเล็ก ในผู้ป่วยบางรายที่มีข้อบ่งชี้

ผศ.พญ.รัชนีวรรณ ขวัญเจริญ

อายุรแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคต่อมไร้ท่อและเมตาบอลิสม