โรคซึมเศร้าป่วยจริง

โรคซึมเศร้าป่วยจริง

ตอนที่เราเศร้าธรรมดาๆ เป็นเพียงการเปลี่ยนแปลงของจิตใจ ครั้นเราคิดวนเวียนซ้ำซากจำเจมองปัญหาที่เกิดขึ้น หรือเหตุร้ายที่เกิดขึ้นจากมุมมองเดิมๆ ตลอดเวลาย่อมไม่เห็นทางออก เพราะมองจุดเดิมจุดเดียวนี่นา ไม่ยอมเปลี่ยนมุมมองบ้างเลย เช่นนี้นานเข้าสมดุลของสารเคมีในสมองจะเริ่มเสียหาย และเมื่อเสียหายถึงระดับหนึ่ง การเปลี่ยนแปลงที่แท้จริงจึงจะเริ่มบังเกิดขึ้น ได้แก่

• เศร้าตลอดเวลาหรือเกือบทั้งวัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนตื่นนอนเช้า “ไม่อยากลุก”

• เบื่อหน่ายตนเอง เบื่อหน่ายงาน เบื่อหน่ายครอบครัว เบื่อหน่ายโลก รวมทั้งเบื่ออาหารและเบื่อเซ็กซ์

• อ่อนเพลีย เคลื่อนไหว เชื่องช้า ไม่อยากทำอะไร ไม่มีแรงจูงใจจะทำอะไร ไม่สนุกกับเรื่องที่เคยสนุก

• นอนไม่หลับ หลับยาก หลับๆ ตื่นๆ ตื่นแล้วหลับต่อยาก ฝันมากมาย

• รู้สึกตนเองไร้ค่า รู้สึกผิด รู้หมดหนทาง รู้สึกอนาคตมืดมน

จะเห็นว่าอาการทุกอย่างที่เล่ามาไม่มีมาตรวัดเป็นตัวเลขและไม่มีหน่วย เราไม่มีคำพูดประเภทรู้สึกเศร้า 3 กิโลกรัม อ่อนเพลีย 7 กิโลกรัม รู้สึกผิด 10 กิโลกรัม อย่างเก่งเรามีคำพูดประเภทว่าเหมือนแบกภูเขาไว้ทั้งลูก แต่เราไม่รู้ว่าถ้าแบกภูเขาไว้สองลูกจะเศร้ากว่าคนที่แบกไว้ลูกเดียวหรือเปล่า

เราไม่มีมาตรวัดว่าเท่าไรจึงจะเรียกว่านอนไม่หลับ อาการนอนไม่หลับสำหรับคนหลายคนมิใช่ปัญหา ออกจะชอบเสียด้วยซ้ำที่นอนไม่หลับ นอนไม่หลับจึงอยู่ที่ใจ เพราะทุกเรื่องยังเป็นเรื่องที่เกิดภายในใจนั่นเอง จึงยากแก่การวินิจฉัยว่าเราป่วยจริงหรือคิดไปเอง อีกทั้งยากต่อคนข้างเคียงที่จะเข้าใจว่าเราป่วยจริงหรือสำออยไปเอง

โดยทั่วไปคนส่วนใหญ่ไม่น่าจะเป็นโรคซึมเศร้าง่ายดายนัก โรคซึมเศร้ามักเกิดแก่ผู้ที่มีประวัติโรคซึมเศร้า หรือประวัติฆ่าตัวตายในครอบครัวอยู่ก่อนแล้ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งประวัติการฆ่าตัวตายสำเร็จในครอบครัว โรคซึมเศร้าเป็นโรคที่ถ่ายทอดได้ทางพันธุกรรม แม้ว่าจะไม่มีมากนัก เส้นทางการถ่ายทอดไม่ชัดเจนทำให้มิได้ปรากฏทุกรุ่น ผู้ป่วยหลายๆ ท่านจึงไม่ทราบว่าครอบครัวตนเองเคยมีผู้ป่วยมาก่อนแล้ว

บางครั้งการถ่ายทอดทางพันธุกรรมก็มีการแปรรูปไปบ้าง เช่น แปรรูปเป็นโรคพิษสุราเรื้อรัง เป็นต้น คนที่เศร้ามากและนาน โดยไม่มีสาเหตุและพบว่ามีญาติพี่น้องติดสุราเรื้อรัง ก็อาจจะพิจารณาตนเองไปพบแพทย์ได้

บางครั้งโรคซึมเศร้าก็มิได้เกิดจากการหมกมุ่นกับปัญหาหรือเรื่องร้ายนานจนเกินไป แต่เกิดจากการพบข่าวร้ายที่รุนแรงอย่างรวดเร็วจนกระทั่งจิตใจป้องกันตนเองไมทัน หรือเกิดจากการถูกทำร้ายร่างกายที่รุนแรง จนกระทั่งจิตใจยอมรับไม่ได้ เหตุการณ์ร้ายสามารถทำให้สมดุลของสารเคมีในระบบประสาทส่วนกลางเสียหายได้อย่างคาดไม่ถึง

ชีวิตที่หมดความหมายและจำเจมากเกินไป สามารถทำให้เกิดโรคซึมเศร้าได้ด้วย พบบ่อยในแม่บ้านที่ลูกๆ โตหมดแล้ว ไปจากบ้านหมดแล้ว และมิได้รับการเอาใจใส่จากคนข้างเคียงมากพอ หรือคนสูงอายุที่หมดสิ้นแล้วซึ่งทุกสิ่งทั้งลูกหลาน เกียรติยศ รวมทั้งเงินทอง

โรคซึมเศร้ามีลักษณะที่แปลกอีกข้อหนึ่งคือ แม้เรื่องร้ายจะผ่านไปนานแล้ว เราก็มิได้คิดถึงเรื่องนั้นซ้ำๆ อีก แต่สมดุลของสารเคมีที่เสียหายแล้วเสียเลย ไม่หวนคืนอีก ในระยะท้ายจึงกลายเป็นอารมณ์เศร้าที่ไม่มีสาเหตุ

ดังนั้น อย่างไม่รู้อะไร พยายามเปลี่ยนแปลงมุมมองหรือวิถีชีวิตบ้าง เป็นยาครอบจักวาลที่ช่วยป้องกันโรคซึมเศร้าได้

นพ.ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

จิตแพทย์