เหาและไข่เหา วิธีกำจัดเหา

ยากำจัดเหา

เหาเป็นแมลงที่อาศัยตามบริเวณที่มีเส้นขน ดูดเลือดเป็นอาหาร และก่อให้เกิดความระคายเคืองผิวหนัง เหามักจะพบในผู้ที่ไม่รักษาความสะอาดของร่างกาย และสามารถติดต่อผ่านการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่มีเหา การรักษาทำได้โดยการใช้ยาหมักเพื่อกำจัดเหาและไข่เหา ซึ่งยาที่ใช้มี 2 ชนิด ได้แก่ ลินเดน และคาร์บาริล ข้อสำคัญในการใช้ยาคือควรใช้ยาซ้ำในอีก 1 สัปดาห์ต่อมา เพื่อกำจัดเหาและไข่เหาให้หมด คนใกล้ชิดที่คลุกคลีหรือนอนบนหมอนและที่นอนเดียวกัน ควรได้รับยาด้วย หรืออาจสระผมแล้วสางด้วยหวีเสนียด การป้องกันเหาทำได้โดยหลีกเลี่ยงการใช้เครื่องใช้ส่วนตัวร่วมกับผู้ป่วย และทำความสะอาดเครื่องนอน

เหาเป็นแมลงชนิดหนึ่งอาศัยตามบริเวณที่มีเส้นผมหรือขนตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย พบมากบริเวณเส้นผม โดยจะดูดเลือดเป็นอาหาร น้ำลายของเหามีสารก่อความระคายเคืองผิวหนัง ทำให้เกิดตุ่มคันบริเวณรอยกัดได้ เหาวางไข่บนโคนเส้นผมใกล้หนังศีรษะ ไข่เหาจะติดแน่นกับเส้นผม หลังจากนั้นไข่จะเจริญเป็นตัวอ่อนภายในเวลา 7-10 วัน และเจริญเป็นตัวแก่ภายในเวลา 2 สัปดาห์ ทั้งนี้ไข่เหาไม่สามารถเลื่อนไปตามเส้นผมได้ ซึ่งสามารถใช้เป็นข้อแตกต่างในการแยกเหาออกจากรังแค

เหามักพบในผู้ที่ไม่รักษาความสะอาดร่างกาย พบบ่อยในเด็กวัยเรียน โดยเฉพาะเด็กผู้หญิงจะมีโอกาสเป็นเหามากกว่าเด็กผู้ชาย เพราะเด็กผู้หญิงมีผมยาวกว่าเด็กผู้ชาย เด็กอนุบาลก็มีโอกาสเป็นเหาได้มาก เพราะนอนอยู่ด้วยกัน อาการแสดงที่พบบ่อย ได้แก่ ตุ่มคันบนหนังศีรษะ หากมีอาการคันควรระมัดระวังการเกา เพราะหากเการุนแรงอาจทำให้กลายเป็นแผลน้ำเหลืองไหล และเกิดการติดเชื้อแทรกซ้อนได้

เหาติดต่อทางการสัมผัสใกล้ชิดโดยตรงกับผู้ที่มีเหา เช่น เด็กที่เล่นใกล้ชิดกันหรือนอนติดกัน นอกจากนั้นเหาสามารถติดได้โดยทางอ้อมจากการใช้ของร่วมกันระหว่างผู้ที่เป็นเหาและไม่เป็นเหา เช่น การใช้หวีหรือผ้าเช็ดตัวร่วมกัน แต่ถ้าเหาไม่ได้เกาะอยู่บนเส้นผมมนุษย์จะมีชีวิตอยู่ได้ไม่เกิน 2-3 ชั่วโมง

การรักษา

การรักษาเหาทำได้ไม่ยาก เพียงใช้ยาหมักผมเพื่อกำจัดเหาและไข่เหา หากไม่ต้องการใช้ยาก็เพียงแต่สระทำความสะอาดผม แล้วสางด้วยหวีเสนียดวันละ 2-3 ครั้ง เหาและไข่เหาจะหลุดติดกับหวีออกมา ควรทำซ้ำทุก 3-4 วัน จนครบ 2 สัปดาห์ การตัดผมสั้นหรือการโกนผมก็เป็นอีกวิธีการในการกำจัดเหาที่ได้ผลดี สำหรับยาที่ใช้ในการกำจัดเหา มี 2 ชนิด ได้แก่

• ลินเดน มีจำหน่ายในรูปแบบครีม (ความแรง 1%) และรูปแบบเจล (ความแรง 0.3%) การใช้ผลิตภัณฑ์ทั้งสองนี้ คือ ต้องสระผมให้สะอาดและเช็ดผมให้แห้งก่อน แล้วจึงทายาลงบนผม ขยี้ยาให้ทั่วเส้นผม หมักยาทิ้งไว้ประมาณ 12 ชั่วโมง ถ้าใช้รูปแบบครีม และ 3 วันถ้าใช้รูปแบบเจล เพราะรูปแบบเจลมีความแรงน้อยกว่า เมื่อครบเวลาจึงสระผมเพื่อล้างยาออก ผู้ที่ใช้ยาข้างต้นนี้อาจเกิดอาการอักเสบบริเวณหนังศีรษะได้ ควรระมัดระวังไม่เกาหนังศีรษะจนทำให้เกิดแผล

• คาร์บาริล มีจำหน่ายในรูปแบบแชมพู (ความแรง 0.6%) วิธีการใช้ คือ ใช้น้ำราดเส้นผมให้เปียกหมาดๆ แล้วชโลมแชมพูให้ทั่วศีรษะ โดยเฉพาะบริเวณหนังศีรษะและโคนผม ขยี้จนเป็นฟอง หมักทิ้งไว้ประมาณ 5 นาที หลังจากนั้นให้ล้างออกด้วยน้ำสะอาด ห้ามเกาบริเวณหนังศีรษะ

ข้อสำคัญ ไม่ว่าจะใช้ยาชนิดใดหรือรูปแบบใด ควรใช้ยาซ้ำในอีก 1 สัปดาห์ต่อมา เพื่อกำจัดเหาและไข่เหาให้หมด คนใกล้ชิดที่คลุกคลีหรือนอนบนหมอน และที่นอนเดียวกันควรได้รับยาด้วย

นอกจากนี้ยังมีการกำจัดเหาด้วยสมุนไพร ซึ่งสมุนไพรที่มีการนำมาใช้ ได้แก่ น้อยหน่า โดยใช้ใบสดประมาณ 8-12 ใบ หรือเมล็ดกะเทาะเปลือกออกแล้วตำให้ละเอียด นำมาผสมกับน้ำมันพืชพอเปียกเล็กน้อย ชโลมบนเส้นผมทิ้งไว้ประมาณ 1-2 ชั่วโมง แล้วสระออก ทำเช่นนี้ติดต่อกันเป็นเวลา 2-3 วัน

การควบคุมและป้องกันเหาสามารถทำได้ โดยในผู้ที่มีประวัติสัมผัสโรค ควรได้รับการตรวจโดยละเอียด ถ้าพบตัวเหาหรือไข่เหาควรได้รับการรักษาเช่นเดียวกับผู้ป่วย ในกรณีที่ไม่พบเหาหรือไข่เหา แต่หากอยู่ใกล้ชิดคลุกคลีหรือนอนบนหมอนและที่นอนเดียวกัน ก็ควรได้รับการรักษาเช่นเดียวกับผู้ป่วย

นอกจากนี้ควรหลีกเลี่ยงการใช้ข้าวของเครื่องใช้ส่วนตัวร่วมกับผู้ป่วย ซักทำความสะอาดเสื้อผ้าเครื่องนุ่มห่มของผู้ป่วยตลอดจนปลอกหมอนผ้าปูที่นอนให้สะอาด และนำฟูกที่นอนออกตากแดด เหล่านี้จะช่วยป้องกันการแพร่ระบาดของเหาได้

ภก.ทศพล เลิศวัฒนชัย